امروزه با افزایش آگاهی نسبت به مضرات مصرف بالای قند، بسیاری از افراد به دنبال جایگزین‌های سالم‌تر مانند قندهای طبیعی (عسل، شیره خرما، شیره افرا) و شیرین‌کننده‌های مصنوعی (آسپارتام، استویا) هستند. اما این جایگزین‌ها چگونه بر سلامت تأثیر می‌گذارند؟ در این مقاله،عوارض متابولیک و فیزیولوژیک این دو گروه را مقایسه می‌کنیم.

1- قندهای طبیعی: عسل و شیره‌ها

قندهای طبیعی حاوی فروکتوز، گلوکز و ساکارز هستند، اما برخلاف شکر سفید، دارای ترکیبات مفیدی مانند آنتی‌اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌باشند. برای مثال، عسل خام حاوی فلاونوئیدها و آنزیم‌هایی است که خاصیت ضدالتهابی دارند. با این حال،مصرف زیاد آن می‌تواند مشکلاتی ایجاد کند:

• تأثیر بر قند خون: اگرچه عسل شاخص گلیسمی (GI) پایین‌تری نسبت به شکر دارد (۵۸ در مقابل ۶۵)، اما همچنان می‌تواند سطح گلوکز خون را افزایش دهد و برای افراد دیابتی مشکل‌ساز باشد.
• کالری بالا: عسل و شیره‌ها کالری مشابهی با شکر دارند (حدود ۴ کیلوکالری بر گرم) و مصرف بیش از حد آن‌ها می‌تواند منجر به افزایش وزن شود.
• مشکلات کبدی: فروکتوز موجود در این مواد در صورت مصرف زیاد، می‌تواند در کبد به چربی تبدیل شده و زمینه‌ساز کبد چرب غیرالکلی شود.
  

2-شیرین‌کننده‌های مصنوعی: آسپارتام و استویا

شیرین‌کننده‌های مصنوعی کالری ناچیزی دارند و به‌طور گسترده در محصولات رژیمی استفاده می‌شوند. با این حال،تحقیقات نتایج متناقضی درباره ایمنی آن‌ها نشان داده‌اند:

• آسپارتام: این شیرین‌کننده مصنوعی (۲۰۰ برابر شیرین‌تر از ساکارز) توسط FDA ایمن شناخته شده، اما برخی مطالعات حیوانی ارتباط آن را با افزایش استرس اکسیداتیو و اختلال در میکروبیوم روده نشان داده‌اند. همچنین،نگرانی‌هایی درباره تأثیر آن بر افزایش احتمال میگرن و اختلالات متابولیک وجود دارد.
• استویا: برخلاف آسپارتام،استویا یک شیرین‌کننده طبیعی است که از برگ گیاه استویا استخراج می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که استویا نه‌تنها قند خون را افزایش نمی‌دهد،بلکه ممکن است حساسیت به انسولین را بهبود بخشد. با این حال، برخی افراد طعم تلخ پس از مصرف آن را ناخوشایند می‌دانند.

جمع‌بندی

در حالی که قندهای طبیعی حاوی مواد مغذی مفید هستند، همچنان کالری بالا و تأثیر بر قند خون را دارند و باید در حد متعادل مصرف شوند. از طرفی، شیرین‌کننده‌های مصنوعی مانند آسپارتام ممکن است عوارض متابولیک داشته باشند، اما استویا گزینه ایمن‌تری به نظر می‌رسد. انتخاب بین این دو به شرایط فردی (مانند دیابت، رژیم کاهش وزن و حساسیت‌های غذایی) بستگی دارد.

«صبا خطاپوش» کارشناس ارشد تغذیه بالینی دانشکده تغذیه و علوم غذایی